| نام طرح: نگرش‌ها، بررسی وضعیت دینداری دانشجویان مقایسه تطبیقی موج اول و دوم پیمایش دینداری در ایران (۱۳۸۹-۱۳۹۵) |
| تاریخ انجام پژوهش: ۱۳۹۵ |
| روش تحقیق: تحلیل ثانویه |
| جامعه آماری: دانشجویان کل کشور |
| تعداد نمونه: ۳۲۹ |
| محقق: زینب حسن پور درودگر |
واجبات دینی
میزان عمل به واجبات دینی در میان دانشجویان در حد بالایی بوده است که البته میانگین عمل به واجبات دینی در سال ۱۳۹۵ برابر با ۳.۸۳ است که در مقایسه با سال ۱۳۸۹ با میانگین ۳.۹۲، با کاهشِ کمی همراه بوده است. روند مربوط به عمل به واجبات دینی، همچون گذشته می‌باشد و غسل واجب، دادن فطریه، روزه گرفتن در ماه رمضان و نماز خواندن به ترتیب بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده‌اند. امر به معروف و نهی از منکر نه تنها کمترین میانگین را داشته است بلکه در مجموع نسبت به سال ۱۳۸۹ با روند کاهشی نیز همراه بوده است. گرایش عمومی در دادن خمس و زکات تغییری را در این دو بازه زمانی نشان نمی‌دهد.| میانگین | ||||||||
| واجبات دینی | خواندن نمازهای واجب روزانه | روزه‌گرفتن در ماه رمضان | انجام غسل واجب | دادن فطریه | امر به معروف و نهی از منکر | دادن خمس و زکات | ||
| سال | ۱۳۸۹ | ۳.۹۲ | ۴.۱۸ | ۴.۳۱ | ۴.۴۶ | ۴.۳۰ | ۳.۱۱ | ۳.۲۱ |
| ۱۳۹۵ | ۳.۸۳ | ۳.۸۳ | ۳.۸۸ | ۴.۲۳ | ۳.۸۹ | ۳.۰۷ | ۳.۲۱ | |
گویه‌های واجبات دینی دانشجویان در سال ۱۳۹۵ در مقایسه با سال ۱۳۸۹
| ردیف | گویه | سال | درصد فراوانی معتبر | ||||||
| اصلاً | خیلی کم | گاهی اوقات | بیشتر اوقات | همیشه | جمع کل | ||||
| ۱ | خواندن نمازهای واجب روزانه | ۱۳۹۵ | ۶.۸ | ۸.۶ | ۱۷.۳ | ۲۹ | ۳۸.۳ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۵.۸ | ۵.۸ | ۱۰.۷ | ۱۹.۹ | ۵۷.۹ | ۱۰۰ | |||
| ۲ | روزه‌گرفتن در ماه رمضان | ۱۳۹۵ | ۷.۱ | ۹.۳ | ۱۳ | ۲۹.۷ | ۴۰.۹ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۴.۱ | ۵.۷ | ۸.۲ | ۱۹.۲ | ۶۲.۸ | ۱۰۰ | |||
| ۳ | انجام غسل واجب | ۱۳۹۵ | ۳.۱ | ۶.۵ | ۱۱.۵ | ۲۱.۸ | ۵۷ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۳.۴ | ۲.۹ | ۸ | ۱۵.۷ | ۷۰ | ۱۰۰ | |||
| ۴ | دادن فطریه | ۱۳۹۵ | ۷.۹ | ۱۰.۴ | ۱۲.۳ | ۲۴.۲ | ۴۵.۳ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۶.۶ | ۴.۱ | ۸.۹ | ۱۳.۶ | ۶۶.۸ | ۱۰۰ | |||
| ۵ | امر به معروف و نهی از منکر | ۱۳۹۵ | ۱۶.۸ | ۱۷.۱ | ۲۶.۴ | ۲۲.۴ | ۱۷.۴ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۱۱.۸ | ۲۰.۵ | ۳.۶ | ۱۹.۴ | ۱۷.۶ | ۱۰۰ | |||
| ۶ | دادن خمس و زکات | ۱۳۹۵ | ۱۷.۹ | ۱۴.۷ | ۲۱.۶ | ۱۹.۷ | ۲۶ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۲۲.۲ | ۱۴.۵ | ۱۵.۸ | ۱۴.۹ | ۳۲.۶ | ۱۰۰ | |||
محرمات دینی
در مقایسه با سال ۱۳۸۹، میزان پایبندی به ترک محرمات همچنان در بالا و بیشتر از حد متوسط است اما روندی نزولی را به خصوص در ارتباط با برخی از مولفه‌ها از جمله بحث شرکت در مهمانی‌های مختلط داشته است. این روند نزولی در ارتباط با شرکت در مهمانی‌هایی که در آنها بعضی از افراد مشروب می‌خورند نیز مشاهده می‌شود البته میانگین مربوط به حضور در این مهمانی برابر با ۲.۰۹ است که نشان دهنده آن است که همچنان میزان پایبندی به عدم شرکت در چنین موقعیت‌هایی بالاتر از حد متوسط می‌باشد. بر این اساس می‌توان گفت گرایش عمومی در میان دانشجویان همچنان به سوی ترک محرمات دینی می‌باشد.| میانگین | ||||||
|
محرمات دینی |
نوشیدن شراب | سقط جنین | ربا |
مهمانی مختلط و روابط آزاد زن و مرد |
||
| سال |
۱۳۸۹ |
۲.۴۳ | ۲.۳۳ | ۲.۵۴ | ۲.۶۴ |
۲.۲۳ |
| ۱۳۹۵ | ۲.۲۵ | ۲.۰۹ | ۲.۴۴ | ۲.۶۴ |
۱.۸۶ |
|
ویه‌های محرمات دینی دانشجویان در مقایسه با سایر گروه‌های اجتماعی
| ردیف | گویه | سال | درصد فراوانی معتبر | ||||
| خوردن شراب و نوشیدنیهای الکلی از نظر من اشکالی ندارد | من نمی خورم اما به مهمانی ادامه خواهم داد | مهمانی را ترک خواهم کرد | جمع کل | ||||
| ۱ | فرض کنید به مراسم عروسی یکی از اقوام نزدیک دعوت شده‌اید و متوجه می‌شوید بعضی‌ها در آن شراب یا نوشیدنی الکلی می‌خورند، در این وضعیت شما چه کار خواهید کرد؟ | ۱۳۹۵ | ۱۲.۵ | ۶۶.۱ | ۲۱.۴ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۱۲.۳ | ۴۲.۹ | ۴۴.۸ | ۱۰۰ | |||
| ردیف | گویه | سال | درصد فراوانی معتبر | ||||
| سقط جنین را به او توصیه میکنم | اگر اشکال شرعی نداشته باشد سقط جنین را پیشنهاد میکنم | در هر صورت توصیه میکنم که سقط جنین نکنند و بچه را نگه دارند | جمع کل | ||||
| ۲ | اگر برای خانواده یکی از دوستان یا آشنایان بارداری ناخواسته‌ای پیش آید و تصمیم بگیرند که سقط جنین انجام دهند، به این خانواده چه توصیه‌ای می‌کنید؟ | ۱۳۹۵ | ۷.۵ | ۴۱.۴ | ۵۱.۱ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۵.۷ | ۳۴.۴ | ۵۹.۹ | ۱۰۰ | |||
مستحبات دینی
میانگین میزان پایبندی به مستحبات دینی عبادی در میان دانشجویان در هر دو بازه زمانی پائین‌تر از حد متوسط بوده است. در حالیکه میانگین انجام اعمال مستحب دینی در سال ۱۳۸۹برابر با ۲.۶۴ بوده است این میانگین در سال ۱۳۹۵ به ۲.۵۹ رسیده است. در میان اعمال مستحبی عبادی، خواندن نماز اول وقت و دعا بالاترین میزان عمل به مستحبات دینی را به خود اختصاص می‌دهند و میانگین پایبندی به این اعمال مستحبی بالاتر از حد متوسط بوده است. کمترین میزان مستحبات دینی نیز مربوط به خواندن نماز شب می‌باشد. بر اساس اطلاعات و آمار میزان پایبندی دانشجویان در سال ۱۳۹۵ به اعمالی چون روزه مستحبی، خواندن نماز اول وقت و قرآن نسبت به سال ۱۳۸۹ با روند افزایشی همراه بوده است. در ارتباط با اعمال مستحبی فرهنگی نیز وضعیت مشابه بوده است و البته میانگین پایبندی به اعمال دینی مستحبی در بعد فرهنگی در هر دو بازه زمانی، بیشتر از پایبندی به مستحبات دینیِ عبادی بوده است. میانگین پایبندی به مستحبات دینی فرهنگی در سال ۱۳۸۹ برابر با ۲.۹۱ بوده است که با اندکی تفاوت، به ۲.۸۳ در سال ۱۳۹۵ رسیده است. روند مربوط به انجام اعمال مستحبی همچون سال ۱۳۸۹ بوده است و صدقه دادن و نذر کردن به ترتیب بیشترین میانگین‌ها را به خود اختصاص داده است و کمترین میزان پایبندی به مستحبات دینی فرهنگی مربوط به قربانی دادن و استخاره کردن بوده است. در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۸۹، میزان قربانی دادن و استخاره کردن افزایش یافته است.|
میانگین مستحبات دینی عبادی |
||||||||||||
| مستحبات دینی عبادی | روزه مستحبی | نماز مستحبی | نماز اول وقت | خواندن قرآن | خواندن دعا | نماز شب | تعقیبات نماز | |||||
| سال | ۱۳۸۹ | ۲.۶۴ | ۲.۱۶ | ۲.۳۰ | ۲.۶۸ | ۲.۹ | ۳.۱۷ | ۱.۷۴ | ۲.۴۴ | |||
| ۱۳۹۵ | ۲.۵۹ | ۲.۲۱ | ۲.۲۷ | ۳.۴۳ | ۲.۹۳ | ۳.۱۵ | ۱.۸۳ | ۲.۳۱ | ||||
|
میانگین مستحبات دینی فرهنگی |
||||||||||||
| مستحبات دینی فرهنگی | نذر کردن | قربانی دادن | صدقه دادن | استخاره کردن | ||||||||
| سال | ۱۳۸۹ | ۲.۹۱ | ۳.۴۰ | ۲.۴۲ | ۳.۷۳ | ۲.۰۶ | ||||||
| ۱۳۹۵ | ۲.۸۳ | ۳.۱۱ | ۲.۵۴ | ۳.۵۶ | ۲.۱۲ | |||||||
گویه‌های مستحبات دینی دانشجویان در سال ۱۳۹۵ در مقایسه با سال ۱۳۸۹
|
ردیف |
ابعاد مستحبات دینی | گویه | سال |
درصد فراوانی معتبر |
|||||
|
اصلاً |
کم/فقط در زمان‌های خاص | گاهی اوقات/چند بار در ماه | زیاد/چندبار در هفته | خیلی زیاد/همیشه |
جمع کل |
||||
| ۱ |
اعمال مستحبی عبادی |
روزه مستحبی |
۱۳۹۵ | ۳۲.۶ | ۲۸.۶ | ۲۶.۴ | ۳۲.۶ | ۲.۲ | ۱۰۰ |
| ۱۳۸۹ | ۳۳.۴ | ۳۰.۵ | ۲۵.۴ | ۸.۶ | ۲.۲ |
۱۰۰ |
|||
| ۲ | نماز مستحبی | ۱۳۹۵ | ۲۷ | ۳۶.۵ | ۲۰.۹ | ۱.۵ | ۲.۱ |
۱۰۰ |
|
|
۱۳۸۹ |
۲۶.۹ | ۳۹.۱ | ۱۶.۷ | ۱۱.۴ | ۵.۹ |
۱۰۰ |
|||
| ۳ |
نماز اول وقت |
۱۳۹۵ | ۱۱ | ۱۲ | ۲۳.۳ | ۳۰.۷ | ۲۳ | ۱۰۰ | |
|
۱۳۸۹ |
۱۰.۱ | ۱۰.۴ | ۱۵.۹ | ۲۸.۹ | ۳۴.۸ |
۱۰۰ |
|||
| ۴ | خواندن قرآن | ۱۳۹۵ | ۸.۳ | ۲۹.۴ | ۳۱ | ۲۳.۳ | ۸ |
۱۰۰ |
|
|
۱۳۸۹ |
۹.۸ | ۳۰.۱ | ۲۴.۱ | ۲۲.۹ | ۱۳ |
۱۰۰ |
|||
| ۵ |
خواندن دعا |
۱۳۹۵ | ۷.۷ | ۲۵.۵ | ۲۶.۵ | ۲۴.۶ | ۱۵.۷ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۱۰.۳ | ۲۶.۳ | ۲۲.۳ | ۱۸.۸ | ۲۲.۳ |
۱۰۰ |
|||
| ۶ |
نماز شب |
۱۳۹۵ |
۴۹.۷ | ۲۹ | ۱۲ | ۷.۱ | ۲.۲ | ۱۰۰ | |
|
۱۳۸۹ |
۵۳.۵ | ۲۹.۴ | ۱۰ | ۴ | ۳.۲ |
۱۰۰ |
|||
| ۷ | تعقیبات نماز | ۱۳۹۵ | ۳۳.۲ | ۲۸.۳ | ۲.۵ | ۹.۹ | ۸.۱ |
۱۰۰ |
|
|
۱۳۸۹ |
۳۳.۵ | ۲۶.۵ | ۱۵ | ۱۲۷ | ۱۲.۳ |
۱۰۰ |
|||
| ۱ | اعمال مستحبی فرهنگی |
نذر کردن |
۱۳۹۵ | ۷.۴ | ۱۷.۳ | ۴۲.۶ | ۲۱.۹ | ۱۰.۸ | ۱۰۰ |
| ۱۳۸۹ | ۵.۴ | ۱۴.۹ | ۳۱.۸ | ۳۰.۲ | ۱۷.۷ |
۱۰۰ |
|||
| ۲ |
قربانی دادن |
۱۳۹۵ | ۲۰.۷ | ۲۹ | ۲۹ | ۱۸.۲ | ۳.۱ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۸۹ | ۲۷ | ۲۵.۸ | ۲۹.۱ | ۱۴ | ۴ | ۱۰۰ | |||
| ۳ |
صدقه دادن |
۱۳۹۵ |
۰.۵ | ۱۳.۸ | ۳۳.۹ | ۳۲.۴ | ۱۹.۳ |
۱۰۰ |
|
| ۱۳۸۹ | ۳.۳ | ۱۲.۴ | ۱۹.۱ | ۳۱.۹ | ۳۳.۳ |
۱۰۰ |
|||
| ۴ |
استخاره کردن |
۱۳۹۵ |
۳۱.۳ | ۴۰.۹ | ۱۶.۱ | ۸.۴ | ۳.۴ |
۱۰۰ |
|
|
۱۳۸۹ |
۳۰.۹ | ۴۶.۲ | ۱۲.۴ | ۷ | ۳.۶ |
۱۰۰ |
|||
| نام طرح: نگرش‌ها، رفتار و آگاهی‌های دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تحت پوشش وزارت علوم |
| تاریخ انجام پژوهش: ۱۳۸۲ |
| روش تحقیق: پیمایش |
| جامعه آماری: دانشجویان دانشگاه‌های دولتی کشور |
| تعداد نمونه: ۱۵۲۲ |
| محقق: سیدحسین سراج زاده ـ فاطمه جواهری |
توزیع نسبی پایبندی پاسخگویان به نمازخواندن، روزه گرفتن و قرآن خواندن (تعداد پاسخگو=۱۴۸۰)
| درصد معتبر % | تعداد معتبر | ||||||
| هر روز | بیشتر روزها | هفته‌ای یکبار | بعضی روزها | به‌ندرت | اصلاً | ||
| تا چه حد نماز می‌خوانید؟ | ۷۱٫۵ | ۱۰٫۰ | ـ | ۷٫۹ | ۵٫۷ | ۴٫۹ | ۱۴۶۵ |
| در ایام ماه رمضان چقدر روزه می‌گیرید؟ | ۷۳٫۹ | ۱۲٫۸ | ـ | ۶٫۱ | ۳٫۰ | ۴٫۲ | ۱۴۶۳ |
| تا چه حد قرآن می‌خوانید؟ | ۱۸٫۳ | ـ | ۱۵٫۱ | ۴۴٫۷ | ۱۸٫۳ | ۳٫۶ | ۱۴۶۶ |
از نظر بجا آوردن نماز صبح، کدام‌یک از عبارت‌های زیر در مورد شما صحیح است؟ (تعداد پاسخگو=۱۴۸۰)
| طبقات | تعداد | درصد معتبر |
| به‌ندرت نماز صبح من قضا می‌شود | ۳۶۶ | ۲۴٫۷ |
| بعضی روزها نماز صبح من قضا می‌شود | ۴۷۹ | ۳۲٫۳ |
| بیشتر روزها نماز صبح من قضا می‌شود | ۳۰۴ | ۲۰٫۵ |
| هر روز نماز صبح من قضا می‌شود | ۲۰۵ | ۱۳٫۸ |
| اصلاً نماز نمی‌خوانم | ۱۲۸ | ۸٫۶ |
| بدون پاسخ | ۳۵ | ـ |
- تقریباً ۲۰درصد از جمعیت تحقیق هر روز در نماز جماعت شرکت می‌کنند و ۵۷درصد از آنها خیلی کم (به‌ندرت) یا اصلاً در نماز جماعت شرکت نمی‌کنند.
- فقط ۸ درصد از پاسخگویان به طور دائم یعنی هفته‌ای یکبار به نمازجمعه می‌روند و ۸۵ درصد از آنها به‌ندرت به نمازجمعه می‌روند یا هیچ‌وقت در این مراسم شرکت نمی‌کنند؛ بنابراین نسبت افرادی که در نماز جماعت شرکت می‌کنند، بیش از نمازجمعه است.
- ورود به دانشگاه تأثیری در میزان شرکت در نماز جماعت نداشته است. قبل و بعد از ورود به دانشگاه حدود ۲۰ درصد از دانشجویان هر روز در نماز جماعت شرکت کرده و می‌کنند. هرچند که در دانشگاه به‌خاطر مجاورت مکانی امکان دسترسی به مسجد آسان است، با وجود این نسبت یادشده تغییری نکرده است. در واقع می‌توان چنین استنتاج نمود که شرکت در نماز جماعت بیش از سهولت دستیابی تابع میل درونی شخص است. اما ورود به دانشگاه در مورد افرادی که قبل از آمدن به دانشگاه نیز تمایلی به شرکت در نماز جماعت نداشته‌اند، مؤثر بوده است. زیرا ۱۸ درصد از افراد پیش از ورود به دانشگاه در نماز جماعت شرکت نمی‌کردند، این نسبت بعد از ورود به دانشگاه ۸ درصد افزایش‌یافته است.
- در مورد میزان شرکت در نمازجمعه وضعیت متفاوتی و جود دارد. زیرا با ورود به دانشگاه در کلیه طبقات میزان شرکت در نمازجمعه کاهش یافته است. احتمال دارد این تغییر تحت‌تأثیر چالش‌های فکری جدید و متنوعی باشد که در محیط دانشگاه جریان دارد و بر گرایش‌ها، ارزش‌ها و افکار دانشجویان تأثیر می‌گذارد. ازآنجاکه نمازجمعه نسبت به نماز جماعت ارتباط بیشتری با مسائل اجتماعی سیاسی روز دارد، ازاین‌رو تغییر دیدگاه دانشجویان بر الگوی شرکت آنها در نمازجمعه بیش از نماز جماعت تأثیر می‌گذارد.
میزان شرکت در نماز جماعت و جمعه قبل و بعد از ورود به دانشگاه (تعداد پاسخگو=۱۴۸۰)
| طبقات | درصد معتـبر% | ||||||
| هر روز | هفته‌ای یکبار | هر ماه یکبار | به‌ندرت | اصلاً | تعداد معتبر | ||
| شرکت در نماز جماعت | قبل از ورود به دانشگاه | ۲۰٫۳ | ۱۸٫۱ | ۱۲٫۴ | ۳۰٫۷ | ۱۸٫۵ | ۱۴۱۴ |
| بعد از ورود به دانشگاه | ۲۰٫۹ | ۱۴٫۲ | ۷٫۸ | ۳۰٫۷ | ۲۶٫۴ | ۱۴۱۹ | |
| شرکت در نمازجمعه | قبل از ورود به دانشگاه | ـ | ۸٫۰ | ۱۳٫۳ | ۳۱٫۸ | ۴۶٫۹ | ۱۳۸۱ |
| بعد از ورود به دانشگاه | ـ | ۵٫۷ | ۹٫۳ | ۲۶٫۰ | ۵۹٫۰ | ۱۳۹۴ | |
برای کدام‌یک از موارد زیر به مسجد می‌روید؟ (تعداد پاسخگو=۱۴۸۰)
| طبقات | تعداد | درصد معتبر |
| مراسم ختم دوستان و آشنایان | ۱۰۱۷ | ۶۹٫۸ |
| عزاداری و مراسم عاشورا | ۱۰۰۸ | ۶۹٫۲ |
| احیاء | ۹۷۰ | ۶۶٫۶ |
| عید فطر | ۷۶۰ | ۵۲٫۳ |
| نماز جماعت | ۷۴۱ | ۵۰٫۹ |
| اعیاد مذهبی | ۵۵۹ | ۳۸٫۴ |
| دعای کمیل و ندبه | ۴۵۷ | ۳۱٫۴ |
| نمازهای یومیه فردی | ۴۴۸ | ۳۰٫۸ |
| سایر | ۱۶ | ۱٫۱ |