تثبیت یک نظام مستمر و یکپارچه به منظور رصد وضعیت اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی در ایران، رسالت اصلی مرکز رصد است.

مرکز رصد بنا دارد با تبدیل‌شدن به عنوان پشتوانه سیاست‌گذاری اجتماعی و فرهنگی در حوزه آموزش عالی، در جهت بهبود کیفیت آموزش عالی در ایران با هدف غایی کمک به توسعه کشور راهگشایی کند

1. آموزش برای توسعه و پیشرفت
2. تقدم کیفیت بر کمّیت
3. آینده، چراغ پیشرفت
4. تقویت همکاری بین نهادهای متولی آموزشی و پژوهشی در عرصه آموزش عالی

1. آگاهی از وضعیت اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی در ایران براساس شاخص‌های مرتبط
2. آگاهی از روند شاخص‌های آموزش عالی ایران از گذشته تاکنون
3. آینده‌پژوهی و آگاهی از جایگاه احتمالی آموزش عالی ایران در آینده براساس وضعیت شاخص‌ها در گذشته و حال حاضر
4. تحلیل روند و تغییر و تحولات شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی و پیش‌بینی وضعیت آینده
5. بررسی تأثیر و تأثر حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی با سایر حوزه‌ها
6. شناسایی و برآورد مهمترین حوزه‌های شکاف در آموزش عالی ایران
7. تهیه بانک اطلاعاتی شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی در ایران
8. رسیدن به درکی جامع از آموزش عالی در ایران با توجه به پوشش خُرده‌جمعیت‌ها و گروه‌های هدف متعدد در آموزش عالی اعم از دانشجویان، اعضای هیأت علمی، مدیران، کارکنان، فارغ‌التحصیلان و…
9. تحلیل جنسیتی از وضعیت شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی در ایران
10. کمک به بهبود سیاست‌گذاری اجتماعی و فرهنگی در آموزش عالی از طریق پیشنهاد سیاست‌ها و راهکارهای مناسب به دستگاه‌ها و مدیران مرتبط

1. احصا و تدوین شاخص‌های آموزش عالی در ابعاد اجتماعی و فرهنگی
2. جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و اطلاعات اجتماعی و فرهنگی مرتبط با آموزش عالی در ایران و جهان به منظور شناسایی و تحلیل واقعیات، شناسایی روندها و ارائه نتیجه‌گیری و پیشنهادها
3. مقایسه جمعیت دانشجویی و غیردانشجویی براساس داده‌های مطالعات قبلی
4. اجرای طرح‌های پژوهشی منطبق با پژوهش‌های قبلی به منظور تولید داده طولی و در نتیجه فراهم‌شدن امکان روندپژوهی
5. جمع‌آوری، پردازش و تحلیل داده‌های مربوط به وضعیت شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی در جهان و تطبیق وضعیت ایران با آنها و تولید گزارش‌های سیاستی مبتنی بر این مقایسه
6. ارزیابی پیامدهای مرتبط با وضعیت شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی آموزش عالی در ایران
7. تولید گزارش سیاستی براساس ارزیابی وضعیت آموزش عالی ایران
8. تألیف و ترجمه کتب و مجموعه مقالات در زمینه وضعیت آموزش عالی در گذر زمان
9. برگزاری کارگاه‌ها و همایش‌های مرتبط با روند آموزش عالی

ایده اصلی مرکز آن است که جامعه هدف آموزش عالی صرفاً شامل دانشجو نمی‌باشد، بلکه آموزش عالی مجموعه وسیعی است که کنشگران مختلفی اعم از دانشجو، عضو هیأت علمی، کارکنان رده‌های مختلف و… در آن درگیرند. از همین رو، داده‌هایی که در این مرکز تهیه و رصد خواهد شد، تمام گروه‌های مشمول وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را که به نوعی درگیر امر آموزش عالی هستند و بر کمّیت و کیفیت آن مؤثرند، پوشش خواهد داد. با این استدلال، گروه هدف این مرکز شامل‌اند از:

1. دانشجویان
2. اعضای هیأت علمی
3. مدیران
4. کارکنان
5. فارغ‌التحصیلان

گروه‌های پژوهشی مرکز رصد، مطابق با گروه‌هایی است که در حال حاضر در مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم فعال می‌باشند. بر این اساس، گروه‌های فعال در این مرکز شامل گروه‌های پژوهشی مطالعات آینده‌نگر، مطالعات اجتماعی، مطالعات زنان، مطالعات فرهنگی، و مطالعات علم و فناوری است.

هر یک از این گروه‌های پژوهشی، دارای شورای علمی مستقل هستند. اعضای شورای گروه‌ها، ترکیبی از اعضای هیئت علمی پژوهشکده و اساتید مدعو است. مهمترین مأموریت و حوزه فعالیت شورای گروه‌ها، بررسی اولویت‌های پژوهشی گروه‌ها و بررسی فرایند طرح‌های موظف اعضای هیئت علمی و طرح‌های پیشنهادی پژوهشگران بیرونی است. جلسات شورای گروه‌ها معمولاً به صورت دو هفته یک بار برگزار می‌گردد. گروه‌های پژوهشی عبارتند از:

۱- مطالعات آینده‌نگر: گروه مطالعات آینده‌نگر با رویکرد آینده‌پژوهانه جهت شناسایی، بررسی و تحلیل چالش‌های پیشروی آموزش عالی ایران تشکیل شده است. هدف گروه، در  سه زمینه از راه مأموریت‌های ذیل محقق می‌شود: ترسیم افق‌های پیشروی دانشگاه و آموزش عالی؛ تهیه گزارش‌های راهبردی و سیاست‌پژوهانه و مطالعات فناوری اطلاعات و فضای مجازی.

۲- مطالعات اجتماعی: گروه مطالعات اجتماعی با هدف تمرکز بر پژوهش و مطالعه اجتماعی علم و آموزش عالی تشکیل شده است. پژوهش‌های انجام‌شده در این گروه به مطالعه مسائل اجتماعی دانشگاه‌ها و نهادهای آموزش و پژوهش علم، شرایط اجتماعی تولید و مصرف علم و معرفت در ایران می‌پردازد و تلاش می‌کند چالش‌های اجتماعی نظام آموزش عالی را شناسایی نماید.

۳- مطالعات زنان: گروه مطالعات زنان با اتخاذ رویکردی جنسیت محور به مسائل زنان در ایران و با توجه به ضرورت عدالت جنسیتی در نظام آموزش عالی ایران تشکیل شده است. هدف گروه، تحول وضعیت زنان در نسبت با آموزش عالی و ترویج و نشر یافته‌های پژوهش در این زمینه است که از راه مأموریت‌های ذیل محقق می‌شود: پژوهش درباره مسائل جنسیتی؛ جاری‌سازی رویکرد جنسیتمحور در پژوهشهای آموزش عالی؛ سیاست‌پژوهی برای بهبود جایگاه زنان در آموزش عالی، و فراهم آوردن زمینه‌های بازشناسی فعالیت‌های علمی زنان.

۴- مطالعات فرهنگی: گروه مطالعات فرهنگی با هدف پژوهش و مطالعه در موضوعات فرهنگی علم و آموزش عالی و نیز مطالعه موضوعات وابسته به حیات علمی و دانشگاهی با رویکرد فرهنگی شکل گرفت. این هدف از طریق تحلیل زیست‌بوم و مسائل فرهنگی و تغییرات فرهنگی دانشگاه و دانشجویان، بررسی و سنجش تولید و مصرف فرهنگی و الگوی تحصیل و فراغت در دانشگاهها و ارائه راه‌حل‌ها و پیشنهادهایی برای بهبود آنها پی گرفته می‌شود.

۵- مطالعات علم و فناوری: گروه مطالعات علم و فناوری با هدف توسعه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی علم و فناوری جهان و ایران و همچنین سیاستگذاری این دو حوزه، تلاش دارد، توجه محققان و سیاستگذاران این عرصه را به وجوه فرهنگی و اجتماعی توسعه کمی و کیفی علم و فناوری در ایران معطوف دارد. همچنین این گروه پژوهشی به عنوان گروهی بنیادی- کاربردی، جهت‌دهی و هدایت فعالیت‌های پژوهشی دیگر گروه‌های فعال مؤسسه را بر عهده دارد. از زمره اهداف اجرایی این گروه عبارت است از:

– شناسایی خط سیر حرکت پیشین، فعلی و آتی نظام علم و فناوری در جهان و ایران

– توجه به زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی بکارگیری علوم و فنون جدید در عرصه عمومی

– مشارکت در فرایند سیاستگذاری توسعه علم و فناوری در ایران

– پژوهش در زمینه‌های مشترک فرایند توسعه علم و فناوری

– بسط مطالعات فرهنگی و اجتماعی علم و فناوری

داده‌های این مرکز از مبتنی بر دو منبع اصلی است:

1. منابع دست‌اول: تولید داده از طریق انجام پژوهش‌های جدید و نیز پژوهش‌های منطبق با پژوهش‌های قبلی
2. منابع دست‌دوم: جمع‌آوری داده‌ها در دو شکل زیر:

• داده‌های گذشته مربوط به تحقیقات سازمانی
• داده‌های گذشته مربوط به پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها

مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تاکنون مطالعات و پژوهش‌های زیادی در زمینه ابعاد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی را به عنوان کارفرمای مستقل انجام داده و سهم ممتازی در تأثیرگذاری روی سیاست‌های آموزش عالی داشته است.

این پژوهش‌ها شامل دو دسته اصلی هستند: دسته اول پژوهش‌هایی‌اند که در سال‌های گذشته انجام شده و گزارش و اسناد مرتبط آنها در مرکز رصد موجود است. دسته دوم نیز مشتمل بر پژوهش‌هایی است که در حال حاضر از سوی اعضای هیأت علمی مؤسسه در حال انجام است و گزارش و مستندات لازم پس از اتمام پژوهش، در سایت مرکز رصد به منظور بهره‌برداری علاقمندان قرار خواهد گرفت.

یکی از اهداف اصلی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و به تبع آن، مرکز رصد این است که با احصای وضعیت آموزش عالی در جهان بویژه در ابعاد فرهنگی و اجتماعی، به بهبود سیاست‌گذاری آموزش عالی در ایران کمک کند. بنابراین هدف اصلی از راه‌اندازی واحد روابط بین‌المللی در ساختار سازمانی مرکز رصد، کمک به تحقق این هدف است.

مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و به تبع آن، مرکز رصد، با هدف دسترسی علاقمندان به مطالعات و پژوهش‌های مرتبط با ابعاد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، اقدام به دردسترس‌قراردادن مستندات مربوط به پژوهش‌ها، گزارش‌های سیاستی، مقالات و سایر قالب‌های نوشتاری مربوط به ابعاد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی می‌نماید.