نگرش دانشجویان به مشارکت در انجمن های دانشجویی (علمی-فرهنگی)

مشارکت دانشجویان در انجمن های دانشجویی، به نوعی، رویکردی دانشجو-محور به دانشگاه است که باور دارد همه تلاش های در دانشگاه برای تقویت علمی و عملی دانشجویان است. اساس و محور دانشگاه  توسعه علمی دانشجویان در کنار تجربه های اجتماعی است که با مشارکت دانشجویان در برنامه/فوق برنامه های دانشگاه با شرکت در انجمن های علمی- فرهنگی محقق می شود. این تحقیق با محور مشارکت نهادمند اجتماعی دانشجویان، در واقع،  به دنبال درک معنای دانشجویان عضو/غیر عضو انجمن ها از مشارکت در برنامه های دانشگاه و انجمن های دانشجویی است. تعریف و معنایی که دانشجویان از مشارکت خود دارند، رویکرد اصلی تحقیق به مشارکت دانشجویان در انجمن های دانشجویی است. همچنین، شناسایی عوامل موثر بر حضور دانشجویان در انجمن های دانشجویی و به دنبال آن شناسایی موانع مشارکت دانشجویان اهداف اصلی تحقیق است، به شکلی که با این نگاه، راهکارهای مناسبی جهت تشویق دانشجویان به مشارکت در انجمن های دانشجویی ارائه شود.

روش شناسی تحقیق ” عوامل موثر بر مشارکت دانشجویان در انجمن های علمی-دانشجویی” روشی کیفی است. علت انتخاب روش کیفی رویکردی است که به نگاه و معنای دانشجویان در مشارکت در انجمن های دانشجویی تاکید دارد و در سوال های تحقیق هم متبلور است. در واقع، سوال های تحقیق طوری طراحی شده اند که به روش کیفی به پاسخ خواهد رسید. نوع طرح روش کیفی ” مطالعه کیفی اساسی” است. جامعه نمونه تحقیق متشکل از یک دانشگاه جامع تیپ (دانشگاه تهران)، یک دانشگاه علوم انسانی (علامه طباطبایی) و یک دانشگاه فنی (شریف) است. علت انتخاب مطالعه سه تیپ از موسسات آموزش عالی وزارت علوم در مشارکت دانشجویان بوده است.

روش جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه انجام شده است. در مجموع با ۳۰ نفر از دانشجویان دانشگاه های علامه طباطبائی، شریف و تهران مصاحبه بعمل آمد. در میان مصاحبه شوندگان ۱۶ نفر در تشکل های دانشجویی عضویت داشته و ۱۴ نفر غیر عضو بودند. همزمان با شروع اولین مصاحبه، کار تحلیل اطلاعات آغاز شد. تحلیل اطلاعات شامل کدگذاری و دسته بندی تم ها به منظور توسعه مفاهیم و تیپ سازی انجام شده است. هدف ارائه تیپ های مفهومی دانشجویان مشارکت  کننده و غیرمشارکتی درفوق برنامه های دانشگاه هاست.

نتایج یافته ها نشان می‌دهد که دانشجویان معانی متفاوتی از مشارکت در برنامه های/فوق برنامه های دانشگاه دارند. مهمترین این تم ها عبارتند از شبکه های تعامل و ارتباط، دغدغه مند بودن، تاثیرگذاری برتصمیم گیری ها، تمرین کار جمعی و مسئولیت اجتماعی. توجه بر تم های دانشجویان عضو و غیرعضو نشان می دهد که گاهی دانشجویان مشارکت اجتماعی را فقط در سطح دغدغه مندی و مسئولیت اجتماعی می دانند. نکته کلیدی این است که عموما دانشجویان عضو و غیر عضو بر این نکته تاکید دارند که کلید مشارکت اجتماعی، دغدغه اجتماعی است.

عوامل موثر بر مشارکت دانشجویان در فوق برنامه های دانشگاه/انجمن های دانشجویی، در میان دانشجویانی که عضو تشکل ها بودند، بیشتر از منظر درونی و بر حفظ نیروهای موجود در انجمن توجه دارد تا بر افزایش تعداد مشارکت کنندگان. عواملی مانند بودجه انجمن، تشویق اعضای انجمن از سوی مسئولین دانشگاه، برگزاری اردو و وقت گذاشتن برای انجمن، بیشتر بر ماندن دانشجو تاکید دارد تا بر ورود او. عوامل دیگری مانند اعتماد به دانشجو، تاثیرگذاشتن بر تصمیم گیری ها و نقش داشتن دانشجو در سیاست گذاری دانشگاه را می توان از منظر دانشجویان عضو/غیرعضو انجمن مطالعه کرد.

سه تیپ مهم مشارکت دانشجویان در فوق برنامه های دانشگاه/انجمن های دانشجویی می توان تیپ مشارکتی ذهنی/نگرشی، تیپ مشارکت اجرایی/عملی و تیپ دانشجویی غیرمشارکتی نام برد. تیپ مشارکتی ذهنی/نگرشی نوعی رویکرد به مشارکت دانشجو است که در حوزه دانشی دانشجو وجود دارد که با دغدغه مندبودن و مسولیت پذیربودن دانشجو خود را نشان می دهد. . تیپ مشارکتی عملی/اجرایی به نوعی به منصه ظهور رسیدن دغدغه اجتماعی دانشجو در فعالیت های دانشجویی است که با ایجاد شبکه های تعامل، تاثیرگذاری در تصمیم گیری ها، تمرین کار گروهی و جمعی دانشجویان در دانشگاه نمود ظاهری پیدا می کند. تیپ دانشجویی غیرمشارکتی کسانی هستند که در دانشگاه عموما درگیر کلاس و درس خود هستند و بیرون از دانشگاه هم دغدغه های شخصی برای شان اهمیت دارد. این دانشجویان عموما کسانی هستند که به دلیل درگیری در کار، زندگی و مسایل شخصی خود وقت لازم برای مشارکت در برنامه های دیگر ندارند.